Sprawozdanie Komisji AiSW o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw
6 kadencja, 82 posiedzenie, 1 dzień (04-01-2011)
2 punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (druki nr 2915 i 3641).
Poseł Sprawozdawca Marek Biernacki:
Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Przypadł mi zaszczyt przedstawienia w imieniu Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych sprawozdania o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. To są druki nr 3641 i nr 2915.
Sejm na 65. posiedzeniu w dniu 28 kwietnia 2010 r., kiedy to odbyło się pierwsze czytanie, skierował powyższy projekt ustawy do Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych. Komisja Administracji i Spraw Wewnętrznych na posiedzeniu w dniu 6 maja 2010 r. skierowała powyższy projekt do komisji, która rozpatruje poselski projekt ustawy o czynnościach operacyjno-rozpoznawczych. Poselski projekt ustawy o czynnościach operacyjno-rozpoznawczych jest rozpatrywany przez podkomisję, która składa się z grupy posłów Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych i szeregu ekspertów. Celem komisji było dołączenie projektu rządowego, który regulował bardzo szczegółowo sferę pracy operacyjnej, dokładnie: podsłuchów, do tego projektu, tak żeby stworzyć kompatybilny jeden projekt. Jednak w trakcie prac podkomisji okazało się, że jest to nierealne, ponieważ podkomisja pracowała nad poselskim projektem ustawy o czynnościach operacyjno-rozpoznawczych oraz korzystała z projektu, który proponował i preferował rząd, tj. projektu tzw. eksperckiego, a w trakcie jej prac okazało się, że projekt ekspercki jednak w pewnym momencie ˝przestał istnieć˝. Dlatego też prezydium komisji i członkowie podkomisji i zdecydowali się rozdzielić te projekty i projekt rządowy poszedł drogą oddzielną i jest właśnie przedstawiany w dzisiejszym sprawozdaniu. Natomiast co do prac nad poselskim projektem ustawy o czynnościach operacyjno-rozpoznawczych, to w Wysokiej Izbie, panie marszałku, panie ministrze i Wysoka Izbo, chciałbym też zadeklarować, że ten projekt do końca lutego powinien wyjść z podkomisji. Jest to deklaracja brzmiąca w sposób jednoznaczny.
Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Celem rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego i niektórych innych ustaw jest zapewnienie poprzez zmiany w przepisach prawa merytorycznej i efektywnej kontroli sądu i prokuratora nad czynnościami operacyjnymi organów ścigania. Cecha niejawności kontroli operacyjnej powoduje nieraz szereg nadużyć oraz wywołuje bardzo dużo dyskusji publicznych. W ostatnim czasie mieliśmy głośną sprawę podsłuchów i tzw. sprawdzania bilingów szeregu dziennikarzy. Chcę też w imieniu komisji wyraźnie stwierdzić, że kwestią bilingów będziemy zajmowali się przy pracy nad poselskim projektem ustawy o czynnościach operacyjno-rozpoznawczych. Natomiast projekt rządowy dotyczy tylko sprawy podsłuchów.
Projektowane przepisy w sposób jednolity definiują przesłanki stosowania kontroli operacyjnej, podkreślając jej wyjątkowo subsydiarny charakter. Wnioskodawca, ubiegając się o wyrażenie zgody przez prokuratora, a następnie o zarządzenie kontroli przez sąd, będzie zobowiązany wykazać, że podjęte dotychczas działania wykrywcze były bezskuteczne albo że inne metody w realizacji założonego celu były nieprzydatne. Zapewniono tym samym nie tylko formalną, ale też, co jest istotne, merytoryczną ocenę podstaw faktycznych wnioskowanych czynności operacyjnych oraz zobowiązano organy wnioskujące, służby, do przedstawienia materiałów uzasadniających wytypowanie ze stosownym wnioskiem do sądu.
I tak w art. 1 zmiana 1. w projekcie rządowym zaproponowano zakaz wykorzystywania dowodów uzyskanych w wyniku kontroli procesowej oraz kontroli operacyjnej w innych postępowaniach niż postępowania karne w sprawach o przestępstwo, w stosunku do których możliwe jest zarządzanie takiej kontroli. Inaczej mówiąc, rządowy projekt wprowadził zasadę, że materiały uzyskane w toku kontroli operacyjnej będą mogły być wykorzystane w toku postępowania karnego w sprawach tylko o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, a nie, jak dotychczas, również w sprawach o wykroczenia lub wykroczenia skarbowe.
Natomiast w art. 2 zmiana 2. wprowadza się przepis, który zobowiązuje prokuratora generalnego do przedstawiania Sejmowi i Senatowi statystycznych danych dotyczących kontroli operacyjnej stosowanej przez wszystkie organy, kontroli i utrwalania rozmów oraz danych związanych z nadzorem sądu i prokuratora nad ich wdrażaniem. Stwierdzono bowiem, że prokurator generalny jako jedyny organ dysponuje pełnym zakresem informacji umożliwiających kontrolę parlamentu nad aktywnością organów ścigania w zakresie czynności ustawowo dozwolonych, ingerujących w konstytucyjnie chronione prawa obywateli. Co jest istotne – coroczne informacje prokuratora generalnego będą miały charakter jawny.
Wprowadzono też do Kodeksu postępowania karnego oraz ustaw kompetencyjnych instytucję określoną w orzecznictwie sądowym jako zgoda następcza. Cieszę się, że ta instytucja znalazła swoją prawną definicję, swoje prawne określenie właśnie w tej nowelizacji, ponieważ Komisja Śledcza, której mam przyjemność przewodniczyć, czyli komisja do zbadania prawidłowości działań organów administracji w sprawie postępowań związanych z uprowadzeniem i zabójstwem Krzysztofa Olewnika, wskazywała na ten problem.
Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Komisja Administracji i Spraw Wewnętrznych w trakcie prac nad powyższym projektem wystąpiła o opinię do Komisji do Spraw Służb Specjalnych oraz Komisji Nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach. W trakcie prac w komisji, przebiegających w zgodnej, merytorycznej atmosferze, wprowadzono szereg zmian legislacyjnych i doprecyzowujących. Najbardziej istotne poprawki dotyczą art. 2. Są to cztery bardzo istotne poprawki. W art. 2 zmiana 3. doprecyzowano uprawnienia ministra sprawiedliwości, który po zasięgnięciu opinii prokuratora generalnego określi, w drodze rozporządzenia, sposób realizacji kompetencji prokuratora w zakresie nadzoru nad czynnościami operacyjno-rozpoznawczymi, mając na uwadze zapewnienie merytorycznej i efektywnej kontroli podstaw faktycznych wnioskowanych czynności. Natomiast poprawki 2., 3. i 4. doprecyzowały uprawnienia wywiadu skarbowego do stosowania kontroli operacyjnej wyłącznie w postępowaniu karnym w sprawie o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe oraz do wykorzystania dowodu uzyskanego podczas kontroli operacyjnej w postępowaniu kontrolnym w stosunku tylko do tej osoby, wobec której zarządzono kontrolę operacyjną. W przedstawieniu rządowym definicje zawarte w artykułach, które odnosiły się do wywiadu skarbowego i do jego uprawnień, nie były zbyt precyzyjne. Członkowie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych obawiali się, że wskutek braku precyzji i dosyć nielogicznej formuły może dojść do zwiększenia zakresu kompetencji wywiadu skarbowego i do wykorzystywania materiałów uzyskiwanych z podsłuchów w wielu innych jeszcze działaniach.
Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych wnoszę o uchwalenie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. Dziękuję bardzo. (Oklaski)