Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o ochronie informacji niejawnych
4 marca 2010 r. na 62 posiedzeniu Sejmu RP VI Kadencji poseł Marek Biernacki przedstawił rządowy projekt ustawy o ochronie informacji niejawnych.
Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Przypadł mi honor zaprezentowania stanowiska Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska w sprawie rządowego projektu ustawy o ochronie informacji niejawnych, druk sejmowy nr 2791.
Rządowy projekt ustawy o ochronie informacji niejawnych jest propozycją nowej regulacji prawnej zastępującej dotychczasową ustawę o takim samym tytule z dnia 22 stycznia 1999 r. Obowiązująca od dziesięciu lat ustawa o ochronie informacji niejawnych wzorowana była na rozwiązaniach obowiązujących od lat w państwach Sojuszu Północnoatlantyckiego. Jej uchwalenie przez polski parlament stanowiło jeden z podstawowych warunków akcesji do NATO. Wprowadzenie jej w życie umożliwiło Polsce stworzenie współczesnego, nowoczesnego systemu ochrony informacji niejawnych oraz pozwoliło podnieść standardy bezpieczeństwa państwa na miarę innych państw członkowskich. Dzięki tej ustawie Polska stała się pełnoprawnym uczestnikiem wymiany informacji niejawnych w ramach NATO i Unii Europejskiej, a kolejne inspekcje dokonywane przez stosowne agendy tych organizacji potwierdzają dobry stan zabezpieczenia informacji klasyfikowanych.
W ciągu minionej dekady dokonał się w świecie znaczny postęp technologiczny, zwłaszcza w zakresie teleinformatyki i środków łączności, a co za tym idzie – systemów teleinformatycznych. Dlatego też przepisy zawarte w obowiązującej ustawie odbiegają miejscami od aktualnego poziomu technologicznego i nie są dostosowane do warunków i możliwości współczesnej techniki.
Dotychczas ustawa doczekała się aż 23 nowelizacji. Ponadto objęcie przez Polskę przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej w 2011 r. stawia przed polską administracją państwową szereg wyzwań wymagających podjęcia pilnych kroków w zakresie modernizacji systemu ochrony informacji niejawnych i jego dostosowania do zasad dominujących w państwach członkowskich. Tak więc z powyższych przesłanek, a także z doświadczenia i praktyki stosowania dotychczasowej ustawy przez polskie służby specjalne, wynika wniosek o konieczności głębokiej reformy obowiązującego systemu ochrony informacji niejawnych, logiczne jest więc, iż rząd zamiast kolejnej nowelizacji przedłożył nowy projekt.
Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Istotą projektu nowej ustawy o ochronie informacji niejawnych jest takie unormowanie systemu ich ochrony, aby był on maksymalnie efektywny, zarówno w sferze krajowej, jak i zagranicznej, przy jednoczesnej prostocie i elastyczności funkcjonowania, bez uszczerbku dla bezpieczeństwa informacji niejawnych, a tym samym dla bezpieczeństwa państwa. Nastąpi to m.in. wskutek ograniczenia liczby informacji niejawnych i poprzez zmianę definicji klauzul. I tak projekt ustawy wprowadza rozbudowane definicje poszczególnych klauzul tajności, znosząc dotychczasowy wykaz informacji mogących stanowić tajemnicę państwową w formie załącznika do ustawy. Definicje klauzul w swej treści tworzą de facto system w kształcie piramidy. Klauzula ˝ściśle tajne˝ będzie przyznawana w wyjątkowych przypadkach informacjom, których nieuprawnione ujawnienie spowodowałoby niezwykle poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa, natomiast kolejne, niższe klauzule będą mogły być przyznawane stosunkowo większej liczbie informacji, przy czym najwięcej będzie informacji oznaczonych najniższą klauzulą ˝zastrzeżone˝.
Poprzez rezygnację z dotychczasowego podziału na tajemnicę państwową i służbową nastąpi istotne uproszczenie systemu. Zamiast dotychczasowego podziału dwustopniowego w proponowanej przez rząd ustawie będą tylko informacje niejawne o czterech klauzulach. I tak będą informacje niejawne z nadanymi klauzulami ˝ściśle tajne˝, ˝tajne˝, ˝poufne˝ lub ˝zastrzeżone˝. Definicje wszystkich klauzul odnoszą się do interesu państwa, przy czym tylko nieliczne informacje, dotychczas jako ˝tajemnica służbowa˝, spełnią kryteria określone w definicji klauzuli ˝poufne˝. Pozostałe będą natomiast klauzulowane jako ˝zastrzeżone˝ albo, w przypadku informacji dotyczących prawnie chronionych interesów obywateli lub jednostek organizacyjnych, przestaną być informacjami niejawnymi w rozumieniu tej ustawy i będą chronione na podstawie innych ustaw. Naturalną konsekwencją przyjęcia powyższych założeń będzie konieczność przeglądu całego ustawodawstwa i zmiany aktów prawnych, w których używa się obecnie pojęć ˝tajemnica państwowa˝ i ˝tajemnica służbowa˝.
Istotne ponadto wydaje się przewidziane w projekcie ustawy odrębne klauzulowanie fragmentów tekstu – akapitów. Dzięki temu z dokumentu jako całość oznaczonego wyższą klauzulą możliwe byłoby sporządzanie wyciągów oznaczonych odpowiednio niższą klauzulą tajności. Ważnym proponowanym rozwiązaniem jest wprowadzenie formalnej możliwości kwestionowania zawyżonej lub zaniżonej klauzuli. Odbiorca ma możliwość wnosić o zmianę klauzul do kierownika jednostki organizacyjnej, w której klauzulę nadano, a w przypadku odmowy zmiany – możliwość odwołania do właściwej służby ochrony państwa, tj. ABW lub SKW, a w przypadku sporu z jedną z tych służb – do prezesa Rady Ministrów.
Propozycje zawarte w rządowym projekcie ustawy zwiększają elastyczność okresów ochrony informacji niejawnych także poprzez wprowadzenie zasady określającej możliwość zmiany lub zniesienia klauzuli tajności wyłącznie po ustaniu ustawowych przesłanek uzasadniających jej przyznanie. Proponuje się ustanowienie jednej krajowej władzy bezpieczeństwa i powierzenie tej funkcji Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, przy jednoczesnym precyzyjnym określeniu i rozdzieleniu kompetencji ABW i SKW. Powinno to wyeliminować spory kompetencyjne, a przede wszystkim zjawisko prowadzenia przez obie służby czynności wobec tych samych podmiotów, zwłaszcza w obszarze bezpieczeństwa przemysłowego. Wprowadzenie jednej władzy bezpieczeństwa jest zgodne z modelem funkcjonującym w zdecydowanej większości krajów NATO i Unii Europejskiej, gdzie za określenie standardów ochrony informacji otrzymywanych z zagranicy oraz za współpracę ze strukturami bezpieczeństwa NATO i Unii Europejskiej i innych krajów odpowiada tylko jedna służba.
Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Przedstawiłem szerzej tylko niektóre istotne propozycje nowych rozwiązań w systemie ochrony informacji niejawnych znajdujące się w przedłożeniu rządowym, ale należy wymienić inne proponowane zmiany, takie jak: rozszerzenie kontroli prawidłowości postępowań sprawdzających – wobec zrealizowanych przez ABW lub SKW organem kontrolnym ma być prezes Rady Ministrów; wprowadzenie nowego, bardziej czytelnego wzoru ankiety bezpieczeństwa, która w przyszłości może być wypełniana i przesyłana w wersji elektronicznej; wprowadzenie tylko dwóch rodzajów postępowań sprawdzających w miejsce dotychczasowych trzech – zniesienie obowiązku prowadzenia postępowań sprawdzających przy dostępie do informacji o klauzuli ˝zastrzeżone˝, wystarczy pisemne upoważnienie kierownika jednostki organizacyjnej oraz odbycie stosownego przeszkolenia; rozszerzenie stosowania przepisów K.p.a. mających mieć zastosowanie do postępowań określonych w ustawie w kierunku doprecyzowania stosowanych procedur; sprecyzowanie niektórych pojęć wywołujących dotychczas wątpliwości interpretacyjne (˝przedsiębiorca˝, ˝kierownik przedsiębiorcy˝, ˝przetwarzanie informacji˝); wprowadzenie zmian zasad kontroli ochrony informacji niejawnych; zmienienie zasad stosowania ochrony fizycznej i teleinformatycznej poprzez większe zróżnicowanie wymagań w zależności od klauzul; nałożenie na ABW i SKW obowiązku prowadzenia szkoleń kierowników jednostek organizacyjnych, ponadto wszystkie osoby mające dostęp do informacji niejawnych będą szkolone w zakresie ochrony tych informacji nie rzadziej niż co pięć lat; zmienienie zasad dotyczących obiegu i przechowywania dokumentów zawierających informacje oznaczone niższymi klauzulami; wprowadzenie obowiązku ustalenia przez kierowników jednostek organizacyjnych poziomu zagrożenia ujawnienia informacji niejawnych i szacowanie ryzyka; złagodzenie wymagań dla podmiotów dysponujących wyłącznie informacjami o niskich klauzulach tajności, tj. ˝zastrzeżone˝ lub ˝poufne˝, pozostawiając wysokie wymagania (kancelaria tajna) przy zabezpieczaniu informacji oznaczonej klauzulą ˝ściśle tajne˝ lub ˝tajne˝.
Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Celem nowej ustawy jest zatem wprowadzenie racjonalnych, spójnych, konsekwentnych i zarazem elastycznych rozwiązań odnoszących się do bezpieczeństwa informacji niejawnych, co powinno z jednej strony podnieść efektywność całego systemu, z drugiej zaś ułatwić sprawne i skuteczne wykonywanie zadań związanych z dostępem do informacji niejawnych, w szczególności opatrzonych niższymi klauzulami tajności. Wejście w życie przedłożenia rządowego pozwoli nie tylko znacznie podnieść standardy bezpieczeństwa, ale i uniknąć nieuzasadnionego ograniczania dostępu obywateli do informacji publicznej oraz, co jest chyba bardzo istotne, ukrywania niekompetencji lub błędów administracji publicznej i służb za zasłoną tajemnicy państwowej.
Klub Parlamentarny Platforma Obywatelska w pełni popiera rządowe przedłożenie projektu ustawy o ochronie informacji niejawnej i wnosi o skierowanie go do dalszych prac parlamentarnych, tj. do Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych. Chodzi też o zasięgnięcie opinii do Komisji ds. Służb Specjalnych. Panie marszałku, dziękuję. (Oklaski)